یکی از سخت ترین کارها برای یک فردی که در حال ترک است، مبارزه با وسوسه و دوری کردن از مواد مخدر است. در مرحله ترک و پس از آن همیشه احتمال برگشت و مصرف دوباره وجود دارد؛ اما گاهی اوقات فرد نمی داند که دوباره گرفتار دام اعتیاد شده است. اگر اطرافیان فرد بیمار به نشانه های بازگشت به اعتیاد، آگاه باشند می توانند از بازگشت او جلوگیری کنند و در این راه به او کمک کنند و به او دلداری دهند.
لغزش به سمت مصرف دوباره
گاهی اوقات افراد هنگام ترک، وسوسه می شوند تا دوباره ماده مخدر مورد نظر را مصرف کنند. و اگر این کار را انجام دهند، لغزش کرده اتند. خطر لغزش یا عود اعتیاد برای بیمار از اولین بار شروع او بیشتر است. اگر فردی که مدت زمانی پاک بوده است، فقط یکبار از ماده مخدر استفاده کند، تحمل بدن او از بین می رود.
خیلی اوقات افرادی که پس از تحمل مدت زمانی به سمت دوباره مواد، لغزش پیدا می کنند، اوردوز یا حتی ایست قلبی می کنند و جان خود را از دست می دهند. زیرا این افراد نمی دانند بدن آن‌ها در دوره ترک حتی به میزان دوز مصرفی قبلی آن‌ها هم واکنش شدیدی می دهد و بدن آمادگی وارد شدن این سموم را ندارد.
عود اعتیاد و مراحل آن
مهم نیست که یک بیمار چه مدت مصرف را کنار گذاشته است، همیشه احتمال عود کردن آن وجود دارد. از آنطرف ترک مجدد پس از عود کردن اعتیاد و بازگشت دوباره، به مراتب سخت تر از بار اول است. حتی یکبار مصرف مواد مخدر در هنگام ترک، ولع شدیدی را در فرد بیمار ایجاد می کند و مبارزه با افکار حاصل از آن را سخت تر می کند.
در هنگام شروع مرحله ترک افراد بیمار باید با یک مشاور در ارتباط باشند، تا راحت تر بتوانند با این افکار و وسوسه ها کنار بیایند و کنترل اوضاع را در دست بگیرند. عود اعتیاد یک اتفاق ناگهانی و لحظه ای نیست، بلکه فرایندی است که طی اتفاقات و مراحل مختلف فرد را به سمت مصرف دوباره سوق می دهد.
آگاهی از این مراحل هم به خود فرد و هم به اطرافیان کمک می کند تا بتوانند کنترل اوضاع را در دست بگیرند و از آن عبور کنند. پس با ما همراه باشید.
مرحله اول: عود هیجانی یا احساسی اعتیاد
عود هیجانی معمولا در روزهای اول ترک به سراغ فرد می آید. از آنجایی که فرد بیمار بخاطر ترک آستانه تحملش پایین آمده، با کوچکترین اتفاقی سریعا خشمگین یا مضطرب می شود. همچنین در روزهای اولیه عادت خواب و حتی غذا خوردن او تغییر می کند و فرد بیمار اشتهای خود را از دست می دهد. این اتفاقات باعث می شود فرد زی یک تصمیم ناگهانی به مصرف دوباره مواد مخدر روی آورد.
روزهای اولیه در ترک از اهمیت بالایی برخوردار است، به همین دلیل بهتر است برای ترک فرد در یک کلینیک ترک اعتیاد معتبر بستری شود یا مدام با پزشک و مشاور خود در ارتباط باشد تا در صورت نیاز به مداخله و دارو، سریعا اقدامات لازم انجام شود و فرد را از عود هیجانی دور کنند.
مرحله دوم: عود ذهنی یا فکری اعتیاد
در این مرحله ذهن فرد درگیر کشمکش و تقابل بین عقل و احساس می شود. از طرفی فرد می خواهد از شر این بلای خانمان سوز راحت شود و به ترک خود وفادار بماند و از طرفی بخاطر وابستگی جسمی و روحی می خواهد تا دوباره مصرف کند تا از شر درد و اضطراب راحت شود.
این حقیقت که همیشه گوشه ای از ذهن فرد مصرف کننده، درگیر مصرف دوباره مواد است را نمی توان کتمان کرد. فرد بیمار تنها با اراده قوی خود می تواند از این مرحله عبور کند و پا روی خواسته خود بگذارد تا بتواند افسار زندگی خود را به دست بگیرد و دوباره به زندگی برگردد.
هرچه بیمار در مرحله عود ذهنی تنهاتر باشد و بیشتر به فکر فروو رود، افکار منفی قوی تر می شوند و کنترل مغز را هم به دست می گیرند. در این موقعیت فرد توانایی تصمیم گیری خود را از دست می دهد و تصمیم به مصرف دوباره مواد مخدر می گیرد.
در این مرحله اطرافیان باید مراقب فرد بیمار باشند و او را تنها نگذارند و مدام به او دلداری بدهند. صحبت کردن با افرادی که قبلا از این مراحل گذر کرده اند، به بهبود حال بیمار کمک موثری می کند.
مرحله سوم: عود جسمی اعتیاد
اغلب افراد فکر می کنند، ترک وابستگی جسمی، سخت ترین کار هنگام ترک است؛ اما کاملا در اشتباهند. گذر کردن از این نسبت به دو مرحله قبلی کار آسانی است. فقط کافی است فرد اراده قوی ای داشته باشد و داروهای خود را در دوز مناسب زیر نظر دکتر مصرف کند.
علائم بازگشت به اعتیاد
ما ایرانی ها یک ضرب الثل معروف داریم که از آن زیاد استفاده می کنیم: « پیشگیری بهتر از درمان است.» این ضرب المثل اهمیت خود را در مسئله بازگشت به اعتیاد به خوبی نشان می دهد. اگر اطرافیان فرد بیمار و پزشک او، حواسشان به او باشد و مراقب مراحل عود او باشند، بسیار بهتر از بازگشت دوباره او به سمت مصرف و ترک چندباره اوست. البته فقط کمک اطرافیان نیست، خود شخص باید بخواهد و تمام تلاش خود را برای ترک بکند تا با این افکار مبارزه کند و بتواند با موفقیت از این مرحله زندگی نیز، گذر کند.