شاید برایتان عجیب باشد ولی برخی از افراد اعتیاد به حلالها و مواد فرار (مواد استنشاقی) دارند آیا می دانید حلالها و مواد فرار (مواد استنشاقی) چه موادی هستند؟ دسته ای دیگر از مواد اعتیاد آورحلال ها یا مواد فرار و استنشاقی اند که ممکن است کمتر جلب توجه نمایند. آن ها موادی هستند که فرد با استنشاق آنـها حـالت سرخوشی و نشئــگی دست می دهد. این مواد تضعف کننده سیستم اعصاب مرکزی هستند.
اینهالنت ها «مواد استنشاقی»؛ هیدروکربن های حلال و فراری هستند که از نفت و گاز طبیعی به دست می آیند. «نیتریت آمیل و اکسید نیتروس دو استثناء عمده هستند» و عبارتند از :
- حلال های فرار مانند : چسب، تینر، مایع شوینده، استن و بنزین.
- افشانه ها مانند : اسپری مو، رنگ افشانه، لایه نچسب ماهیتابه و بوبرها.
- هوشبرها مانند : اکسید نیتروس «گاز خنده آور که به صورت کرم فشرده محرک مورد استفاده قرار می گیرد» و اتر.
- نیترات های فرار مانند : نیترات آمیل که یک داروی تجویزی برای درمان آنژین «گلو درد همراه با تنگی نفس» است و نیترات بوتیل که برای بوزدایی منازل به کار می رود.
تولوئن «متیل بنزن» جزء مشترک اغلب حلال هاست و بیشترین پتانسیل سوء مصرف را دارد. نیترات های فرار در میان منحرفان جنسی نیز شایع است، زیرا باعث شل شدن ماهیچه های اسفنگتر «حلقوی» می شود. آن ها به افزاینده ی اوج لذت جنسی «ارگاسم» هم معروف هستند.بخارهای متصاعد شده از حلال ها و افشانه ها از طریق شش ها به طور مستقیم وارد جریان خون شده و بلافاصله به مغز و کبد می رسد. اغلب هیدروکربن های فرار، در چربی محلولند و بنابراین سریعاً جذب دستگاه عصبی مرکزی می شوند.
اثرات بلافصل اینهالنت ها بسیار شبیه اثرات الکل است و شامل : «گیجی، احساس ناراحتی کمتر و ناهماهنگی» است. اثر بیحس کنندگی اتر برای اولین بار توسط لانگ در پزشکی مورد استفاده قرار گرفت. سپس المس Holmes پیشنهاد کرد که حالت بیحسی و خواب سنگین ناشی از مصرف زیادی اتر را بیهوشی بنامند.
اتر از مهمترین این مواد است که مورد استفاده جوانان قرار می گیرد، همانند الکل تغییراتی را در سطح آگاهی تولید می کند. زیاد شدن اشتهاء یکی از خصوصیات مستی اتری است. در ابتدای مستی اتری حالت تحریک شدگی ذهنی از نوع احساس شادی تولید می گردد. در این حالت شخص احساس می کند که ایده هایش فراوان و دارای قدرت تعقل زیاد، منطقی نوین و عجیب و غیرقابل نفی شده، که در نهایت نوعی شادی روانی به او می بخشد. زمان کند می شود و قدرت ارزیابی فرد دچار اختلال می شود.
مصرف اتر تولید بیخوابی، سرگیجه، سوء هاضمه و اختلالات رفتاری می کند و در مصرف دراز مدت اتریسم مزمن که همیشه با خشونت همراه است ایجاد می شود. اتر تولید وابستگی فیزیکی نمی کند، اما وابستگی روانی آن مسلم و قطعی است. در اتریسم توهمات بیشتر از نوع بینایی است. مواد فرار پس از استنشاق از طریق ششها وارد عروق می شوند و سپس به دیگر اندامهای بدن به خصوص مغز و کبد می رسند.
اعتیاد به بوی بنزین
اعتیاد به بوی بنزین و دیگر حلال ها در برخی از افراد وجود دارد. حلال ها و مواد فرار و استنشاقی در اشکال گوناگون و در دسترس افراد قرار دارند و شامل : انواع حلال ها، چسبها، بنزین، تینرهای نقاشی و رنگ، گازوئیل، جوهر مرکب، اسپری مـو، اسپری رنگ، اسپری شوینده، مایع سوخت «گاز» فندک، فریون، نیترو اکسیدها، اتر،مایع خشک شویی، استون، شیشه شور، واکس کفش، غلط گیرها، مواد پاک کننده و ... می شوند.
برای استعمال برخی از این مواد مصرف کننده ابتدا یک دستمال یا تکه ای پارچه را به آن آغشته نموده، سپس آن را در مقابل دهان یا بینی گرفته استنشاق می نماید. برخی دیگر از این مواد مستقیماً از ظرف مربوطه استنشاق می شوند. همچنین با استنشاق مستقیم فـرآورده و یا ریــختن این گونه مواد درون کیسه های پلاستیکی و استنشاق آن می توان از آن استفاده کرد. پس از استنشاق، احساس نشاط آوری به وجود می آید که با بی خیالی و شعف توصیف می شود و اثرات استنشاق اولیه پس از چند دقیقه از بین می رود.
اثرات آنی و خطرات اعتیاد به حلالها و مواد فرار
پس از مصرف این مواد فرد دچار نشئگی, سردرد, تهوع, پرخاشگری , اختلال تکلم و افزایش تعداد ضربانهای قلب می شود. مصرف این مواد در کوتاه مدت سبب تهوع، سرفه شدید، لکه اطراف دهان، خفگی و در دراز مدت سبب سردرد، خونریزی بینی، کاهش حس بویایی، کـاهـش رسیدن اکـسیـژن به مغز و آسیب به مغز، آسیب به کلیه ها، کبد و سیستم عصبی و ششها می گردد.
اگر مصرف کننده با قوطی پلاستیکی آن را از طریق بینی و دهان استنشاق کند، مرگ ناشی از خفگی ممکن است پیش آید. استنشاق و تنفس مداوم فرارها و چسب موجب آسیب به کبد و کلیه، پریدگی رنگ پوست، احساس ضعف و بی حالی، عدم توانایی تفکر صحیح، لرزش، عطش زیاد، کاهش وزن، تحریک پذیری، افکار پارانوئیدی، حالات تهاجمی و دشمنی، اغماء و مرگ در اثر مصرف مقادیر زیاد می گردد.
مصرف بلند مدت افشانه ها و مایعات شوینده می تواند به کلیه ها، کبد و مغز آسیب برساند، قوه ی ادراکی و هماهنگی آسیب می بیند و می تواند به بیهوشی منجر شود. دزهای بالا ممکن است موجب استفراغ، فلج و کما گردد و فرو بردن سر در کیسه ی پلاستیکی ممکن است موجب خفگی و مرگ شود. مصرف بلند مدت بنزین سرب دار ممکن است موجب سرطان خون و انواع دیگر از سرطان ها شود و اثرات فیزیکی استشمام بنزین هم می تواند شامل بی اشتهائی، حمله مغزی و سندروم استشمام ناگهانی «اشکال قلب Esudden Sniffing Syndrom» گردد.
مدت اثر و تاثیرات اعتیاد به مواد استنشاقی
مواد استنشاقی به سرعت از ریه ها جذب شده و به مغز می رسند. اثرات آنها چند دقیقه پس از مصرف ظاهر شده و بسته به نوع و مقدار ماده مصرفی 30 دقیقه تا چند ساعت باقی می ماند. برخی مصرف کنندگان با تجربه با افزایش دز و گذاشتن ماده مخدر در کسیه پلاستیکی و استشمام مستمر اثرات را به بیش از 12 ساعت افزایش می دهند.
معمولاً پس از مصرف این مواد، به فرد احساس سرخوشی، سبک حالی، بی باکی و بی پروایی دست می دهد و خیالها روشن و واضح می شوند. تنفس، ضربان قلب و دیگر اعمال بدن به کندی می گراید. خواب آور، مسکن، ضد درد، مستی، گیجی، سردرگمی، تغییرات رفتاری یا روانی «سرخوشی و احساس خوشایند غوطه وری، خطاهای حسی و توهم شنوایی و بینایی، اختلال قضاوت، رفتارهای پرخاشگرایانه و تکانه ای»، تهوع و استفراغ، بثورات پوستی اطراف دهان و بینی، بوی غیر معمول تنفس، تحریک گلو و بینی، اختلال در تکلم، ضعف رفلکسها و آتاکسی، استوپور، اغماء و مرگ در اثر مصرف مقادیر زیاد حاصل می شود.
وابستگی جسمی و روانی و عوارض ناشی از مصرف
وابستگی به اینهالنت ها زیاد است اما افزایش مقاومت بسیار کم است و پس از قطع نیز علائم ترک به ندرت بروز می کند. مصرف دائمی و مکرر موجب تحمل و نیاز فرد به افزایش مصرف برای ایجاد اثر مطلوب می گردد و می تواند وابستگی روانی و جسمی ایجاد کند.
مواد استنشاقی باعث از بین رفتن سلولهای مغزی و عوارضی همچون کاهش ضریب هوشی، صرع لوب، تمپورال، اتروفی مغزی می شود. همچنین سبب کاهش بهره هوشی و آسیبهای جدی به کبد و کلیه و عضلات و ریه ، آسیب جنینی در زنان باردار، التهاب و خونریزی گوارشی، عوارض قلبی و ریوی «در سینه و اسپاسم برونش» می شود. اما از آنجایی که این مواد مستقیم اثر بر مغز دارد احتمال کم خونی و سکته مغزی بسیار زیاد است.
اطلاعات تکمیلی درباره اعتیاد به حلالها و مواد فرار
اسامی عامیانه: Inhalants Whppetsaerosols،Sniff، Poppers Nitritesbullet،Bolt،Rush،Snapper.
استفاده پزشکی: اثر بیحس کنندگی اتر برای اولین بار توسط لانگ C – V – lang در پزشکی مورد استفاده قرار گرفت، اما در حال حاضر از مواد استنشاقیاستفاده پزشکی نمی شود.
تحمل دارویی: نسبت به آثار این مواد تحمل دارویی ایجاد می شود.
مصرف بیش از حد: در مصرف طولانی و بیش از حد مواد استنشاقی، میزان سرب خون را بالا می برد. اغماء و مرگ در اثر مصرف مقادیر زیاد دیده می شود.
ترک: علائم ترک مواد استنشاقی خفیفتر است. احساس سرما، لرزش بدن، توهمات، سردرد، دردهای شکمی، گرفتگی و اسپاسم عضلانی از جمله این علائم هستند.