اعتیاد امروزه به عنوان یک بیماری که تاثیرات زیادی روی جسم و روح فرد می گذارد شناخته می شود و از طرفی زمانی که صحبت از درمان اعتیاد یا ترک اعتیاد می شود منظور ترمیم آسیب های جسمی و روحی که فرد در زمان اعتیاد به مواد مخدر به بدن خود وارد کرده است. در این مطلب از مرکز بستری ترک اعتیاد نگین قصد داریم در مورد این که اعتیاد چه تاثیری بر مغز می گذارد با شما صحبت کنیم، پس با ما همراه باشید.
مصرف مواد مخدر باعث آسیب دیدن قسمت های مهمی از مغز می شود که باعث می شود فرد معتاد توانایی کنترل کارهای روزمره خود را نداشته باشد، این آسیب ها باعث می شوند که فرد به صورت ناخودآگاه به سمت مواد مخدر کشیده شود و اعتیادش به مواد مخدر روز به روز بدتر شود. قسمت هایی از مغز که بیشترین آسیب را در زمان اعتیاد به مواد مخدر می بینند عبارتند از:
- قشرمغز یا کورتکس:
این قسمت مرکز فکر کردن در مغز می باشد و ما با استفاده از این قسمت فکر می کنیم، برای مشکلات راه حل پیدا می کنیم و تصمیم می گیریم. به زبان ساده تر اطلاعات دریافت شده از حواس ما در این قسمت پردازش می شوند و به این صورت می توانیم دیده هایمان را تشخیص دهیم، صدا ها را بشنویم و درک کنیم، طعم های مختلف را بچشیم و به طور کلی احساس داشته باشیم. - ریشه نخاع
این قسمت کنترل کننده فعالیت های اصلی و حیاتی بدن است. وظایف این قسمت عبارتند از: کنترل خواب و تنفس و تنظیم ضربان قلب - سیستم لیمبیک
این سیستم وظیفه کنترل قسمت لذت جویی در مغز است و بوسیله این قسمت است که می توانیم لذت بخش بودن چیزی را احساس کنیم. احساس لذت باعث می شود که مغز بتواند توانایی های خود برای انجام رفتار های روزمره بهتر تنظیم کند و بتوانیم رفتارهایی مانند غذا خوردن که برای زنده ماندن ما بسیار حیاتی است را به درستی و به موقع انجام دهیم. علاوه بر این سیستم ایمبیک در مغز مسئول بررسی و ارزیابی احساست مثبت و منفی می باشد و زمانی که کسی از مواد مخدر روانگردان استفاده می کند این قسمت باعث ایجاد توهمات و حالات روانی مانند کُند شدن زمان را از خود نشان می دهد.
چگونگی تاثیر مواد مخدر بر مغز
انواع مواد مخدر، موادهای شیمیایی هستند که بعد از مصرف (به هر صورتی) وارد سیستم ارتباطی مغر می شوند و باعث مختل شدن روند دریافت و ارسال اطلاعات توسط سلول های عصبی می شوند. ساختار شیمیایی برخی مواد شیمیایی باعث می شود که بعضی از مواد مخدر مانند هروئین، کوکائین و ماریجوانا که ساختاری با نورون های طبیعی مغز دارند و همین باعث می شود که مغز در برخود با آن ها فریب خورده و به آن ها اجازه ورود به سلول های عصبی را بدهد و مواد مخدر نیز سلول های عصبی را تحریک کند. با اینکه ساختار این مواد شبیه به ساختار مواد شیمیایی مغز است، سلول های عصبی مغز را به صورت طبیعی تحت تاثیر نمی گذارد و آن ها را فعال نمی کند؛ بلکه باعث می شود تا پیام های غیرعادی در شبکه عصبی مغر به جریان در بیایند. همچنین مواد مخدر محرک اعصاب مانند آمفتامین (شیشه) و کوکائین باعث می شوند که سلول های عصبی به مقدار زیادی نورون های طبیعی فرستنده ایجاد کنند و یا روند گردش عادی این مواد در مغز را مختل کنند. این اختلال باعث می شود که یک پیام قوی در مغز مصرف کننده ایجاد شود. برای درک بهتر روند آسیب زدن مواد مخدر به مغز باید ابتدا بفهمیم که مواد مخدر چطور باعث ایجاد حالت سرخوشی یا اصطلاحا نشئگی در افراد می شوند.
پس از آنکه مصرف مواد مخدر از جمله شیشه بر مغز تأثیرات منفی خود را به جا گذاشت، فرآیند بازسازی مغز اهمیت زیادی پیدا میکند. برای اطلاعات بیشتر درباره بازسازی مغز و روش‌های بهبود پس از ترک شیشه، مقاله بازسازی مغز بعد از ترک شیشه را مطالعه کنید.
نحوه ایجاد نشئگی و سرخوشی توسط مواد مخدر
زمانی که مواد مخدر به بدن فرد میرسد به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم باعث ترشح دوپامین در مغز می شود، دوپامین یک فرستنده عصبی است که در قسمتهایی از مغز که حرکات بدن انسان، درک و شناخت، انگیزه و احساس لذت، سرخوشی و درک و شناخت را کنترل فعال شده و روی این قسمت ها تاثیر می گذارد. تجریک شدن بیش از حد سیستم ترشح دوپامین باعث می شود که فرد از کارهای عادی خود احساس بسیار خوبی داشته باشد. وجود این احساس خوب همان حسی است که به نام سرخوشی بعد از مصرف مواد یا نشئگی می شناسیم و نیاز به داشتن دوباره این احساس ظاهرا خوب که بعد از مدتی برای فرد عذاب آور می شود همان چیزی است که به نام اعتیاد آن را می شناسیم.
تاثیر گذاری مواد مخدر روی مغز با توجه به روش مصرف
روش های مختلفی برای مصرف مواد مخدر وجود دارد که هر کدام از آنها تاثیرات متفاوتی روی مغز می گذارند و به همین دلیل است که مصرف کنندگان مواد مخدر بر این عقیده اند که بعضی روش ها باعث بالا رفتن گیرایی مواد می شوند. در ادامه روش های مصرف و مدت زمانی که طول می کشد تا مواد تاثیر خود را بگذارد را با هم بررسی می کنیم:
- ریختن در چشم : بین 3 تا 5 دقیقه
- تدخینی : بین 5 تا 8 ثانیه
- تزریق کردن در ماهیچه : بین 3 تا 5 دقیقه
- تزریق کردن در رگ : بین 15 تا 30 دقیقه
- خوردن : بین 20 تا 30 دقیقه
انواع مواد مخدر از نظر تاثیرگذاری روی مغز
تاثیرات مواد مخدر مختلف روی مغز با توجه به نوع مواد مخدر متفاوت است. در ادامه این موضوع را برای شما روشن تر خواهیم کرد:
- استشناقی؛ مانند ماری جوانا، حشیش و چسب
این مواد باعث می شوند که عملکر مغز آهسته شود و زمان برای فرد به کندی بگذرد، عوارض شدید آن بیشتر شدن ضربان قلب و سردرد می باشد. - توهم زا؛ مانند ال اس دی و دی ام تی و...
همانطور که از اسم این دسته مواد پیداست فرد را دچار هذیان می کنند و در موارد خیلی حاد باعث از دست رفتن حافظه، لرزش، حالت تهوع و اختلال در اخلاق و رفتار فرد می شود. - محرک؛ مانند کوکائین
این مواد باعث تحریک و سرعت گرفتن سیستم عصبی فرد می شود و در نتیجه ضربان قلب، سرعت تنفس و فشار خون بیشتر می شود و همچنین فرد نمی تواند بخوابد. - مواد مخدر؛ مانند تریاک، هروئین و مرفین
این مواد باعث آهسته شدن عملکر مغز می شوند و اثرات آن عبارت است از: کاهش ضربان قلب و سرعت تنفس، کاهش فشار خون و احساس خواب آلودگی
اختلالات مغزی در اثر مصرف مداوم مواد مخدر
وقتی شخصی برای دفعه اول مواد مخدر مصرف می کند، حالات و اثرات غیر واقعی و تازه ای را تجربه می کند و ترشحات دوپامین در مغز او به حداکثر می رسد. البته در مواردی هم ممکن است به خاطر اثرات اولیه فرد دچار استرس، حالت تهوع و سرفه و... شود که این حالات گذرا هستند و بعد از مصرف دوباره فرد احساس می کند که این خطرات رفع شده و این در حالی است که بدن او به این سموم عادت کرده است و به این صورت فرد به مصرف خود ادامه می دهد و این روند تا جایی ادامه پیدا میکند که به تدریج ترشحات دوپامین باعث آسیب دیدن نورون ها و سیستم اعصاب می شوند. از طرفی مصرف مرتب مواد مخدر در ذهن فرد تبدیل به یک عادت روحی می شود و هلاوه بر این که فرد به دنبال ارضای جسمی در اثر استفاده از مواد مخدر است، بر حسب عادت نیز مصرف مواد را ادامه می دهد؛ به همین دلیل متخصصان ما در مرکز بستری ترک اعتیاد نگین بر این عقیده اند که مصرف اعتیاد یک بیماری روحی روانی و چند جانبه است.
بازسازی مغز بعد از ترک شیشه
اعتیاد به مواد مخدر تأثیرات گسترده‌ای بر مغز دارد و بخش‌های مختلف آن از جمله نواحی مربوط به حافظه، تصمیم‌گیری و احساسات تحت تأثیر قرار می‌گیرد و شیشه به عنوان یکی از قوی‌ترین محرک‌ها، اثرات شدیدی بر مغز و سیستم عصبی دارد. این ماده با آزادسازی حجم بالایی از دوپامین در مغز، نواحی مرتبط با سیستم پاداش که در برابر محرک‌های تقویت‌کننده یا لذت‌بخش مانند مواد مخدر و داروهای اعتیادآور واکنش نشان می‌دهد را بیش از حد تحریک میکند. با مصرف طولانی‌مدت شیشه، سلول‌های مغزی به تدریج از بین می‌روند و فرد دچار اختلال حافظه، مشکلات در تصمیم‌گیری و تنظیم احساسات می‌شود. پس از ترک شیشه، مغز به طور تدریجی سعی در بازسازی و ترمیم آسیب‌ها دارد.
روند بازسازی مغز پس از ترک شیشه ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها به طول بینجامد. با این حال، با حمایت‌های مناسب از جمله درمان‌های دارویی و روان‌شناختی، روند ترمیم مغز تسریع می‌شود. به مرور زمان، مغز با بازگشت به تولید دوپامین طبیعی، می‌تواند به عملکرد قبلی خود نزدیک شود. دارودرمانی و روان‌درمانی به افراد کمک می‌کنند تا با اثرات ترک شیشه بهتر کنار بیایند و بهبود یابند.
بازسازی نورون‌ها و بهبود سیستم پاداش مغز به عنوان یکی از بزرگترین چالش‌های ترک شیشه شناخته می‌شود. افرادی که به شیشه وابستگی پیدا کرده‌اند، معمولاً با اختلالات خلقی و اضطراب مواجه می‌شوند که نیازمند درمان‌های روان‌پزشکی است.
ترمیم مغز بعد از ترک گل
گل یا ماریجوانا تأثیرات متفاوتی بر مغز دارد. مصرف بلند مدت گل می‌تواند نواحی مرتبط با حافظه کوتاه مدت و تمرکز را تحت تأثیر قرار دهد. این ماده با تاثیر بر گیرنده‌های کانابینوئیدی مغز، عملکردهای شناختی را مختل کرده و فرد را دچار مشکلاتی همچون کاهش تمرکز، فراموشی و کاهش عملکرد ذهنی میکند.
پس از ترک گل، مغز به تدریج شروع به بازسازی و ترمیم آسیب‌های واردشده میکند. این فرایند بستگی به حجم و مدت زمان مصرف فرد دارد. معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد تا گیرنده‌های کانابینوئیدی مغز به حالت طبیعی بازگردند. تمرینات شناختی مانند بازی‌های ذهنی و تمرین‌های فکری می‌توانند به ترمیم سریع‌تر مغز کمک کنند، همچنین فعالیت‌های فیزیکی مانند ورزش‌های هوازی به ترشح طبیعی اندورفین و سروتونین کمک می‌کنند که این خود باعث بهبود سریع‌تر مغز می‌شود.
ترمیم مغز بعد از ترک اعتیاد
هر نوع ماده مخدری که استفاده شود، تأثیراتی متفاوت بر مغز می‌گذارد اما در اکثر موارد، اعتیاد باعث کاهش ترشح طبیعی هورمون‌هایی مانند دوپامین و سروتونین می‌شود. این تغییرات شیمیایی در مغز منجر به بروز مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و کاهش توانایی لذت بردن از فعالیت‌های روزمره می‌شود. پس از ترک اعتیاد، مغز برای بازگشت به وضعیت طبیعی نیاز به زمان دارد.
یکی از چالش‌های اصلی در ترمیم مغز پس از ترک اعتیاد، بازگرداندن تعادل شیمیایی در سیستم عصبی است. مواد مخدر با مختل کردن تولید و ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی، مغز را در حالتی ناپایدار قرار می‌دهند. پس از ترک، مغز به تدریج و با کمک درمان‌های دارویی، روان‌درمانی و پشتیبانی اجتماعی، شروع به بازسازی این تغییرات میکند.
داروهای ضدافسردگی و مشاوره‌های روان‌شناختی می‌توانند به تنظیم هورمون‌های مغزی و بهبود عملکردهای شناختی کمک کنند، همچنین تغذیه مناسب و مصرف ویتامین‌هایی مانند B12 و D3 به تقویت مغز و افزایش سرعت بازسازی کمک می‌کنند. ورزش‌های روزانه به ویژه فعالیت‌های هوازی مانند دویدن و پیاده‌روی باعث افزایش ترشح اندورفین شده و در تقویت خلق‌وخو و افزایش سطح انرژی فرد مؤثر هستند.
اعتیاد تأثیرات مخربی بر مغز می‌گذارد اما با ترک و پیگیری درمان‌های مناسب، مغز قادر به بازسازی و ترمیم آسیب‌ها است. بازگشت به حالت طبیعی ممکن است زمان‌بر باشد، اما با حمایت‌های مناسب از جمله روان‌درمانی، دارودرمانی و بهبود سبک زندگی، امکان بازسازی کامل وجود دارد. هرچند که زمان بازسازی بسته به شدت و نوع اعتیاد متفاوت است اما مغز انسان توانایی قابل توجهی در تطابق و بهبود از آسیب‌ها دارد. فعالیت‌های فیزیکی، تغذیه سالم و تمرین‌های شناختی نقش حیاتی در تسریع این فرایند دارند.